Verschil koemelk en plantaardige melk

Steeds meer mensen kiezen voor plantaardige melk omdat ze vegan zijn of omdat plantaardige melk gezonder zou zijn dan koemelk. Is dat laatste eigenlijk wel zo? Dit zijn de verschillen tussen melk van de koe en van de plant, noot of boon.

Kleur en textuur

Het eerste verschil dat opvalt, is de kleur en textuur van koemelk en plantaardige melk. Volle koemelk is wit of roomwit van kleur en heeft een romige structuur. Rijstmelk en havermelk zijn vrijwel net zo wit als koemelk, maar een stuk wateriger. Kokosmelk is ook behoorlijk wit, maar deze ‘melk’ is vaak zo dik dat je hem uit het pakje of blik moet lepelen. Sojamelk schenkt op dezelfde manier uit het pak als koemelk, maar is eerder beige van kleur. Amandelmelk is vaak wat geler en ook andere notenmelken hebben meestal een wat meer donkere tint.

Smaak

Het meeste verschil tussen koemelk en plantaardige melk zit waarschijnlijk in de smaak. Volle koemelk heeft een vrij neutrale zachtzoete en romige smaak, terwijl je bij plantaardige melkvarianten vaak de typische smaak van de plant er doorheen proeft. Dat is het sterkst bij cashewnotenmelk en kokosmelk.

Rijstmelk smaakt niet duidelijk naar rijst, maar is van nature meestal zoeter dan koemelk. Sojamelk is meestal wat romig van smaak. Deze plantaardige melk kan een boonachtige smaak hebben die vaak wordt gemaskeerd door toevoegingen.

Havermelk en amandelmelk zijn van zichzelf minder zoet, maar kunnen ook toevoegingen als suiker bevatten. Let daar dus op als je deze melksoorten koopt.

Verschil Koemelk en plantaardige melk: duurzaamheid

Een ander verschil tussen koemelk en plantaardige melk is duurzaamheid. Voor de productie van plantaardige melk is minder grond en water nodig dan voor koemelk. Ook komt er minder CO2 vrij bij het productieproces van plantaardige melk. Er is wel vrij veel energie nodig om plantaardige melk te maken. Het is dus de vraag welke melksoort duurzamer is. Havermelk zou de meest duurzame optie zijn van alle plantaardige melksoorten.

Allergenen

Koemelk en plantaardige melk bevatten verschillende allergenen, oftewel stoffen waarvoor je allergisch kunt zijn. Zo bevat koemelk lactose en caseïne, waar je darmen op kunnen reageren. Caseïne is een eiwit dat sowieso moeilijk te verteren is voor je lijf.

Wat betreft notenmelken en sojamelk raad je het al: deze kun je beter niet gebruiken als je een noten- of soja-allergie hebt. Sojamelk bevat daarnaast nog fyto-oestogenen, die bij veelvuldig gebruik hormoonverstorend kunnen werken.

Hoe zit het met kokosmelk? Reageer je allergisch op kokosnoten, dan kun je deze plantaardige melk het beste laten staan.

Haver is van zichzelf glutenvrij, dus je zou verwachten dat havermelk geen allergenen bevat. Maar haver kan verontreinigd zijn met gluten van andere granen, daarom kijk je het beste op het etiket om te zien of het een volledig glutenvrij product is.

Voedingswaarde

Wat is nou voedzamer: koemelk of plantaardige melk? Daar kun je eigenlijk geen goed antwoord op geven. Als je kijkt naar de hoeveelheid eiwitten, dan komen zowel koemelk als sojamelk het beste uit de bus. Ook kokosmelk bevat trouwens een behoorlijke hoeveelheid eiwit.

Gaat het om verzadigende vetten, dan spant kokosmelk de kroon. Om deze reden heeft kokosmelk trouwens een slecht imago, hoewel dit natuurproduct vooral gezonde vetten als middellange keten vetzuren (MTC’s) bevat.

Koolhydraten vind je vooral in rijstmelk, die verder niet zoveel andere voedingsstoffen levert. Als je koolhydraatarm eet voor je suikerspiegel of je gewicht, dan kun je deze plantaardige melk daarom het beste vermijden.

Kijken we naar de micronutriënten, oftewel vitamines en mineralen, dan scoort kokosmelk goed. Deze plantaardige melk bevat ongeveer net zoveel fosfor, vitamine C en B6 als koemelk. En dat is nog niet alles.

Kokosmelk bevat zelfs meer kalium, koper, zink, ijzer, magnesium en folaat (de natuurlijke vorm van foliumzuur) dan melk van de koe. Ook sojamelk mag er wat dat betreft zijn. De plantaardige melk bevat meer magnesium en folaat dan koemelk.

Toch is er een aantal vitamines en mineralen waarin koemelk uitblinkt vergeleken met plantaardige melk. Dat zijn vitamine A, calcium, jodium, vitamine B1, B2, B12 en selenium.

Havermelk en amandelmelk leveren weinig eiwitten, maar wel belangrijke vitamines en mineralen. Denk aan vitamine A, B, E, D en selenium. Ook bevatten ze een beetje vezels, net zoals andere plantaardige melksoorten. In koemelk vind je deze gezonde voedingsstoffen niet.

Wat betekent dit voor jou? Hoe kies je tussen koemelk en plantaardige melk?

Er zijn nogal wat verschillen tussen plantaardige melk en koemelk, maar dus ook tussen de verschillende soorten plantaardige melk. Voor de smaak en de eiwitten lijken zowel sojamelk als koemelk goede keuzes.

Ook voor calcium en natuurlijk vitamine B12 moet je bij koemelk zijn, al zijn er genoeg andere producten waarin je deze voedingsstoffen in grotere hoeveelheden tegenkomt. Denk bij calcium aan sesamzaad, chiazaad en sardines en bij B12 aan nori en mosselen. In nori vind je ook nog eens veel jodium.

Koemelk en sojamerk hebben een belangrijk nadeel voor ons lijf. Koemelk is immers lastig te verteren en sojamelk kan hormoonverstorend werken.

Kokosmelk heeft deze nadelen niet en bevat behoorlijk wat eiwitten en daarnaast gezonde vetten, vitamines en mineralen. Deze melksoort is alleen niet voor alle gerechten en dranken ideaal.

Wil je een vloeibare ‘melk’ voor in de smoothie of koffie, die vriendelijk is voor je darmen en hormonen, dan zijn amandelmelk en havermelk prima keuzes. Wist je trouwens dat je havermelk gemakkelijk zelf kunt maken? Hier vind je een gemakkelijk recept.

Bronnen NEVO-ONLINE, rivm.nl , Jeske, S. (2018). Evaluation and improvement of technological and nutritional properties of plant-based milk substitutes. PhD Thesis, University College Cork.

Door: Gastblogger Annemiek van Puurfiguur